Kripto para dünyasında, blokzinciri teknolojisinin merkeziyetsiz konsepti ile birlikte ortaya çıkan kavramlar içinde yer alan DAO, merkeziyetsiz otonom organizasyonun kısaltmasıdır. DAO yapısının anlamı, herhangi bir otoriteye bağlı kalmadan kendini yöneten kuruluş ve organizasyonlardır. DAO organizasyonları, blokzinciri tabanlı olmalarından ötürü ağ katılımcılarının katkıları ile yönetilebilir. Kripto para dünyası ile DAO arasındaki ilişki, merkeziyetsiz otonom organizasyonların blokzinciri tabanlı olması ve birçok noktada, token sahiplerinin oy hakkı ile önemli yönetim kararlarının alınması ile açıklanabilir. 

Decentralized Autonomous Organization ifadesinin kısaltması olan DAO, kapsamı değişebilen bir kavramdır. DAO organizasyonları, çok kapsamlı olabileceği gibi belli alanlara odaklanmış, yapılar da olabilir. Merkeziyetsiz olması bir DAO’nun en önemli önceliğidir. Otonom bir şekilde yönetilen DAO’lar, yapının gidişatı ile ilgili kararları kendi içindeki üyeleri ile alır. DAO’nun büyümesi, belli konularda izleyeceği strateji ve diğer konular yapının bileşenleri tarafından yönetilir. DAO’ların kripto paralar ile olan ilişkisinde ise, bazı projelerin DAO yapısı içermesi ön plana çıkmaktadır. Her kripto paranın DAO özelliği olmamakla birlikte, bazı coin ve token’lerin, yatırımcıları aynı zamanda DAO yapısı içinde de konumlandırması, projelerle ilgili önemli kararlarda DAO’nun ön plana çıkmasına neden olmuştur. Bir kripto para projesinin, arz artırımı ya da token yakım politikası gibi önemli kararlarında, DAO üyelerinin vereceği oylar belirleyici olur. Kısacası DAO, demokratik bir yaklaşıma sahip, otonom bir organizasyondur.

DAO Nedir?

Merkezi bir otoriteye bağlı olmadan, topluluk üyeleri tarafından otonom yönetim sunan DAO’lar, şeffaf ve özerk topluluklar ya da kurumlardır. Genel amaçlı kurulabileceği gibi, DAO’lar belli bir proje özelinde ya da belli bir amaç noktasında da kurulabilir. DAO’larda işleyişi, alınan kararları ve yol haritası ile ilgili değişiklikleri topluluğun tüm üyeleri takip edebilir ve denetleyebilir. Bu da, otonom DAO organizasyonlarının en öneml yönüdür. DAO ne demek sorusunun yanıtı, basit bir şekilde kendini yöneten, otonom bir yapı olarak verilir. Bununla birlikte, DAO’lar ile herhangi bir otonom organizasyon arasındaki fark ise, blokzinciri teknolojisidir. DAO’larda karar alma süreçlerinde, oylama kullanılır. Oylamanın modeli ise, blokzinciri tabanlı ağ üzerinde oy hakkına sahip olan token ya da coin sahiplerinin karar vermesi söz konusudur. Bu nedenle DAO protokollerinin tamamı, blokzinciri alt yapısına sahiptir. 

Otonom organizasyonlarında, bir hiyerarşik yapının söz konusu olmadığı DAO’larda, bir kullanıcının diğerine göre yüksek oy hakkı ya da karar verme gücü söz konusu değildir. Bununla birlikte DAO’larda, oylama gücünü belirleyen faktör topluluğun token’lerindeki güçtür. DAO yapılarında, bir kullanıcının sahip olduğu token ya da coin, onu otonom organizasyon içinde daha yüksek oy hakkına sahip bir konuma getirebilir. DAO içindeki kurallar, blokzinciri üzerinde bir akıllı sözleşme ile belirlenir ve şeffaf bir şekilde herkes tarafından erişilebilir. DAO’larda, holders, yani token sahibi cüzdanların adresleri de şeffaf bir şekilde takip edilebildiği için, organizasyon içindeki oylama gücü yapısı takip edilebilir. Her DAO’nun sahip olduğu bir token olması, finansal açıdan DAO’nun nasıl bir yönetim modeline sahip olduğunu gösterir. Yönetişim token’i olarak adlandırılan DAO token’leri, kullanıcılara her zaman oy hakkı sunduğu için, diğer coin ve token’lerden farklıdır. Her yatırımcı, sahip olduğu token doğrultusunda bir oy hakkına sahiptir. 

DAO Nasıl Çalışır?

Merkezi bir yapıya bağlı olmayan DAO’ların her biri, farklı bir amaç için kurulmuş yapılardır. Açık kaynak kodlu, blokzinciri üzerinde inşa edilmiş DAO projelerinin her biri şeffaf bir modele sahiptir. Bir şirkete, kuruma bağlı kalmadan organizasyonun kendi kararlarını alabildiği DAO’larda, alınan kararlar için yapılan oylamaların yanı sıra, DAO içindeki ekonomide tüm işlemler DAO’nun token’i ile ödenmektedir. Bu nedenle, yönetişim token’leri aynı zamanda bir kullanım yönüne de sahiptir. Token sahiplerinin yönetişim üzerinde söz sahibi olması ise, DAO token’lerine olan ilginin nedenlerinden biridir. Kripto para projesinde DAO yapılarının giderek artması, merkeziyetsiz blokzinciri konseptine ek olarak, demokratik ve otonom organizasyonların çeşitlenmesine neden olmuştur. DAO’nun çalışma yapısı, tamamen bağımsız, demokratik ve otonomdur. 

DAO’ların çalışma modeli, birbiri ile benzer özellikler göstermesine karşın, proje bazında farklar söz konusu olabilir. Bir DAO’nun sahip olduğu kurallar bütünü, projenin kaynak kodunda belirtilmiş ve blokzincirinde yer almıştır. Değiştirilemez kurallar olarak görülebilen DAO kodları, bir anayasa olarak kabul edilebilir. DAO’larda, bu yasalar üzerinde yapılacak bir değişiklik için ise, topluluk üyelerinin vereceği oylar esas alınır. Bir DAO projesinin, 1 milyon token’i olduğu varsayılırsa, bu projenin token’inden 100 bin adede sahip olan bir kişi, projenin verdiği kararlarda yüzde 10 oy hakkına sahip olarak kabul edilebilir. DAO’larda, kurallarda yapılacak bir değişiklik için oylama yapmak zorunludur. 

DAO’lar, kripto para teknolojisi ile demokratik yaklaşımın bir araya getirilmiş bir formu olarak kabul edilebilir. Bir kural eklenmesi ya da çıkarılması, projenin token’i ile ilgili finansal anlamda önemli bir kararın kabul görmesi adına, DAO coin sahiplerinin verdikleri oylar önemlidir. Birçok DAO projesinin yer aldığı kripto para ekosisteminde her DAO, farklı bir amaca, konsepte sahiptir. Bununla birlikte, DAO yapıları farklı blokzincirleri üzerinde inşa edilebilir. Ethereum blokzincirinin yanı sıra Solana, Avalanche ya da Cardano blokzincirlerinde geliştirilmiş ve aktif topluluğa sahip birçok DAO vardır. 

DAO Coinler Hangileridir?

DAO konseptine sahip kripto para projeleri içinde birçok farklı model yer alıyor. Bununla birlikte, ilk DAO coin olarak gösterilen projenin kuruluşu ise 2016 yılına uzanmakta. The DAO adlı proje, açık kaynak kodlu bir proje olarak, ICO modeli ile yatırım topladı. 150 milyon doların üzerinde ICO fonu toplayan The DAO, kaynak kodlarındaki bir açıktan yararlanan hackerın saldırısına uğradı ve o dönem 3,6 milyon adet olan ETH çalındı. Bu durum, The DAO’nun kod yapısının değiştirilemez olması nedeniyle gerçekleşmişti. Bununla birlikte, DAO konsepti farklı, büyük kripto para projelerinde de kullanılmakta. Ethereum’un geliştiricilerinin yer aldığı DAO, 2016 yılında ağda yaşanan hack saldırısının ardından aldığı önemli bir kararla, sert çatallanma kararı aldı. O dönem yapılan çatallanmanın ardından, Ethereum ve Ethereum Classic adlı iki farklı blokzinciri ortaya çıktı.

DAO konseptine sahip birçok proje, bugün piyasada güçlü bir konuma sahip. Özellikle merkeziyetsiz finans, DeFi alanında DAO’ların ön planda olduğu görülebilir. DAO coinleri içinde yer alan, merkeziyetsiz coinler olarak da görülebilen projelerden bazıları şu şekilde:

• Uniswap
• ApeCoin
• Aave
• Maker
• Dash
• Curve DAO Token

DAO coin’leri, farklı amaçlarla geliştirilmeye devam ediyor. DAO Maker ve diğer DAO projesi seçenekleri, merkeziyetsiz DAO coinleri içinde yer alıyor. En iyi DAO projeleri içinde, DAO coinmarketcap sıralamalarını incelemek mümkün. Buna ek olarak, DAO Binance ve Mamoru gibi birçok borsada listelenen coin’lerde yer alabilen bir özellik. En iyi DAO projelerine yatırım yapmak için, kripto paraların DAO ile ilgili yaklaşımları incelenebilir. 

DAO Avantajları Nelerdir?

DAO, yalnızca kripto para ekosistemi ile değil, kurumlar ve özel şirketler için de bir ilham kaynağı olmuş önemli bir teknoloji. Bu anlamda DAO yapılarının sunduğu avantajlar, teknoloji dünyası içinde dikkat çekmeyi başardı. DAO’ların sunduğu yeni özellikler, bir merkeze bağlı kalmadan, otonom bir şekilde organizasyonların yönetilebileceğine ilişkin önemli bir fikir verdi. DAO’ların en çok öne çıkan avantajları şu şekilde:

• Bir DAO konseptinde, otonom yapıya dahil olmak oldukça kolaydır. DAO’ya katılmak için gereken tek şey, DAO token’i satın almaktır. Cüzdanda yer alan DAO token miktarına göre herkes, organizasyon içinde oy hakkına sahip olur.
• DAO organizasyonları şeffaf ve merkeziyetsizdir. Bu da herhangi bir otoriteye bağlı kalmadan organizasyonların yönetilebilmesini sağlar. 
• DAO içindeki tüm kararlar ve kurallar blokzincirinde kayıtlı olduğu için şeffaftır ve herkes tarafından denetlenebilir. 

DAO’lar, otonom ve demokratik yapı ile blokzinciri ekosisteminde dikkat çekmeyi başarmış bir konsepttir. DAO katılımcılarının fon harcamalarını kontrol etmesi, tüm sistemi şeffaf bir şekilde görebilmesi, DAO coin projelerine olan ilgiyi artırmaktadır. 

DAO Dezavantajları Nelerdir?

Merkeziyetsiz otonom organizasyonlar, birçok avantaj sunsa da ilk DAO projesinin 2016 yılında geliştirildiği düşünüldüğünde, henüz yeni bir konsept olarak gösterilebilir. Bu nedenle, DAO’lara yönelik dezavantajlar tartışmalara neden olabiliyor. DAO yapılarının, geniş katılımcı kitlelerinin oylama kararları ile önemli adımları atması, demokratik olarak görülse de sektör profesyonellerine göre bir organizasyonun kâr etmesi için, geniş katılımcı kitlelerinin oy kullanması çok olumlu bir durum değil. Buna ek olarak DAO’ların, kod değiştirilemez felsefesi, zaman zaman sorunlara yol açabiliyor. The DAO projesinin hacklenmesinin nedeni olarak, organizasyonun kod yapısındaki bir açık gösterilmekte. Bu nedenle, DAO’lar teknik olarak güçlü bir yapıda olmalı.

DAO Açılımı Nedir?

Otonom organizasyonlar olan DAO’lar, blokzinciri ve topluluk yönetimi gibi konularda en önemli kavramlardan biri olarak öne çıkmayı başardı. DAO açılımı da, çok kullanılan bu terimle ilgili en çok merak edilen konulardan biri. DAO, İngilizcede Decentralized Autonomous Organization ifadelerinin kısaltmasıdır. Bu ifade, merkeziyetsiz otonom organizasyon anlamına gelir. DAO projelerinin bazıları, isminde doğrudan bu terime yer verirken, bazı projeler ise DAO’yu bir özellik olarak sunar. Bu anlamda, DAO coin’lerine yatırım yapmak isteyenler için, projenin incelenmesi ve özellikler içinde DAO yapısının olup olmadığı görülmelidir.