Volatilite kavramı, finansal piyasalarda fiyat oynaklıklarını ifade etmektedir. Finansal piyasalarda, volatilite genellikle belirsizlik ortamlarında artar ve teknik analiz metotları ile ölçülebilir. Hisse senedi ya da kripto para borsalarında işlem gören varlıklarda volatilite nedir sorusunun yanıtı, fiyat hareketlerindeki yüksek oynaklık olarak verilebilir. Piyasalarda volatilite ve ilişkili olarak yatırımcıların korku algısını ölçen bir endeks olan VIX Volatilite Endeksi ise, ABD’de Chicago Endeksi’nde listelenen ve yatırımcıların korku algısına yönelik veri içeren bir endekstir. Yüksek ya da düşük volatilite gibi kavramlarla gündeme sıkça gelen volatilite ifadesi ve yatırım dünyasının en önemli verilerinden biri olan VIX endeksi nedir? 

Volatilite Ne Demek?

Volatilite, bir finansal grafikteki fiyat oynamalarında, standart yapmanın ötesinde hareketlerin yaşandığını gösteren bir kavramdır. Endekslerde işlem gören hisse senetlerinde, kripto paralarda ve diğer finansal enstrümanlarda volatilite kavramı, istikrarsız bir grafiği ifade eder. Oynak anlamına gelen volatil ifadesi, yatırımcı açısından negatif bir durumdur. Yüksek volatilite, fiyatlardaki oynaklığın çok sert olduğunu ifade eder. Volatilite hesaplama araçları üzerinden teknik parametrelerle hesaplanan volatilite kavramı, piyasalardaki yatırımcı algısı üzerinde fikir verir. Bunun nedeni, yatırımcıların çok volatil piyasada yatırım yapmak için istekli olmamasıdır. 

Örnek vermek gerekirse, Bitcoin fiyatının bugün 30.000 dolar olduğu varsayılırsa, sakin bir piyasanın koşullarında fiyat hareketlerinin 25.000 dolar ile 35.000 dolar arasında olması beklenir. Standart yapmaların ötesinde hareketler ise volatil bir piyasayı işaret eder. Örnek vermek gerekirse, 30.000 dolar olan bir Bitcoin fiyatı yarın 22.000 dolar, bir sonraki gün ise 38.000 dolar olduğunda, bu oldukça yüksek bir volatilite demektir. Böyle bir grafik, hem spot hem de vadeli işlemlerde kripto para yatırımı yapan bir kişi için iyi bir algı yaratmak. Yatırımcılar, istikrarlı ve stabil fiyat hareketleri olan araçları tercih ettiği için, volatilite finansal piyasalarda korku ile eşdeğerde olan bir kavramdır. 

VIX Endeksi Nedir?

Piyasalardaki volatilite üzerinden hesaplanan bir endeks olan VIX, makro ekonomi açısından oldukça önemli bir veridir. Korku endeksi olarak bilinen VIX endeksi, piyasalarda belirsizliklerin yüksek olduğu dönemde yükselir. Volatil piyasa, genellikle küresel siyasi ve ekonomik şartların belirsiz olduğu dönemler için geçerlidir. Savaş ortamı, krizler, salgın hastalıklar ya da benzeri durumlar, yatırımcılara finansal piyasalarda satış yapma, ya da aniden alıma geçme gibi refleksler verebilir. VIX endeksi, volatilite endeksi olarak da bilinir ve bu durumu ölçer. Piyasaların özellikle belli dönemlerde yakından takip ettiği bir veri olan VIX korku endeksi verisi, piyasalarda korkunun ne seviyede olduğunu gösterir. Yatırımcılar açısından önemli bir parametre sunan VIX korku endeksi, belirsizlik dönemlerinde çok ciddi bir şekilde yükselmiştir. 

VIX değerini ölçen birim, Chicago Board Exchange’dir. VIX endeksinin verileri genellikle 20 puan ile 0 puan arasında değişir. Bununla birlikte, endeksin veri değerinin yükselmesi piyasalardaki volatilite düzeyinin yüksek olduğunu gösterir. VIX endeksinin düşük olması ise, korkunun azaldığını gösterir. Volatil piyasa ile korku arasındaki ilişki güçlüdür. Piyasa volatil bir yapıdan kurtulduğunda, istikrarlı fiyat hareketlerini tercih eden yatırımcıların para girişi ile, piyasalar daha güçlü bir hale gelebilir. Yakın geçmişten örnek vermek gerekirse, 2008 bankacılık krizinde ve 2019-2020 kovid pandemisi krizinde VIX değeri yükselmiştir. Mali krizler, hükümetler düzeyinde sorunlar ve farklı veriler, volatilite ve VIX’in yükselmesine neden olur. VIX endeksinin değeri hem bireysel hem de kurumsal yatırımcılar için, en yakından takip edilen veriler arasında yer almaktadır. 

Volatilite Kaynağı Nedir?

Volatilite, finansal piyasalarda sert bir oynaklığı ifade ettiği için, genellikle spekülatif bir piyasada kendini gösterir. Kripto para piyasalarından örnek vermek gerekirse, kovid-19 pandemisinin ardından Bitcoin ve altcoin’lerde çok ciddi bir satış dalgası yaşanmış, Bitcoin 10.000 dolar seviyesinden 3.000 dolar seviyelerine gerilemiştir. Bununla birlikte, yaşanan düşüşte tüm piyasalarda görülmeye başlayan alımlarla birlikte, yeni rekorlar görülmüştür. Örnek vermek gerekirse, Bitcoin 3.000 dolarlık dip seviyesinden aldığı tepkiyle, 69.000 dolara kadar çıkmıştır. Bu piyasa koşulları, volatilite için iyi bir örnektir. Volatil bir piyasanın oluşması için belirsizlik, korku ve panik gerekir. Yatırımcıların, gelecek için nasıl bir finansal strateji izleyeceğine karar veremediği dönemlerde volatilite yükselir ve bu durum VIX endeksine yansır. Volatilitenin kaynağı, teknik olarak sert alım ve satım emirleridir. Bununla birlikte, alım satım emirlerinin arkasında yer alan psikoloji ise, genel olarak piyasa koşullarının ve insanların algılarının ön plana çıktığı yatırımcı psikolojisidir. Volatilite, hem alım hem de satımların piyasaları sert bir şekilde etkilediği, oynaklığın ciddi sorunlara neden olabildiği bir ortam sunar. 

Volatilite Nasıl Hesaplanır?

Volatiliteyi hesaplamak için birçok farklı yaklaşım ön plana çıkabilir. Genel olarak hisse senedi piyasalarında ve kripto para piyasasında volatilite hesabı için en çok tercih edilen verilerden biri beta katsayısıdır. VIX değerini ifade eden volatilite seviyelerini, hem borsalar hem de hisse senetleri bazında hesaplama mümkündür. Borsada volatilite ne demek dendiğinde, VIX volatilite endeksinin verileri göz önünde bulundurularak yatırım kararı alınabilir. Ancak volatilite yorumlama, herkesin beta katsayısı ile ulaşabileceği bir şeydir. 

Volatilite indikatörü olarak kullanılan beta katsayısı, bir finansal varlığın, işlem gördüğü piyasadaki durumunu göstermektedir. Örnek vermek gerekirse, Borsa İstanbul’un yüzde 5 yükseldiği bir günde, bir hisse senedi yüzde 1 yükseliyorsa, volatilite katsayısı 0,2’dir. Bu durum, şirketin hisse senedinin borsa ortalamasının altında olduğunu gösterir. Bir borsa yüzde 10 yükselirken, hisse senedi ya da kripto para da yüzde 10 yükseliyorsa, beta katsayısı 1’dir. Bu durum, ilgili varlığın borsa ile aynı oranda yükseldiğini gösterir. Volatilite hesabında, beta katsayısı 1’e yakın olan varlıkların daha az volatil olduğu söylenebilir. Beta katsayısının 1’in çok üzerinde olduğu varlıklar ise volatilitenin yüksek olduğu finansal enstrümanlardır. Fiyat oynaklığının yüksek olması, yatırımcılar için genel olarak uzak durulan bir durum olmasından ötürü, beta katsayısı 1’e yakın varlıklar daha makul bir yatırım aracı olarak görülebilir. 

Kripto Para Sektöründe Volatilite Ne Demek?

Kripto para sektörü, hisse senedi piyasası ile birçok ortak özellikler içermesi ile ön plandadır. S&P 500, Borsa İstanbul ya da diğer hisse senedi endekslerinde işlem gören varlıklar üzerinde görülebilen volatilite, kripto para piyasasında da geçerlidir. Kripto para piyasası, genel olarak volatilite içeren bir alandır. Doğası gereği merkeziyetsiz bir dünya olan kripto para ekosisteminde, volatilite, hisse senedi ya da emtialara göre yüksektir. Volatilite, fiyat oynaklığı kavramını ifade etmesinden ötürü, kripto para varlıklarında da hesaplanabilir. Bazı kripto paraların volatilliği yüksek olurken, bazı kripto paralarda ise daha düşük volatilite görülebilir. 

Kripto para piyasası, kendi iç dinamiklerine sahip olması açısından diğer piyasalardan ayrılır. Bitcoin ve Ethereum gibi kripto varlıklarda, işlem hacminin yüksek olması ve kurumsal yatırımcıların ciddi bir yer teşkil etmesi volatiliteyi düşürmektedir. Bununla birlikte, işlem hacmi ve piyasa değeri düşük olan altcoin’lerde ise volatilite daha yüksektir. Piyasa değeri bakımından ilk 10’da yer alan kripto para varlıklarının düşük olan volatilitesi, yatırımcıların bu araçlara daha fazla güvenmesine neden olmuştur. Kripto paralarda volatilite konusunda dikkat edilmesi gereken diğer bir konu da, majör varlıkların genel piyasa üzerindeki etkisidir. Genel olarak Bitcoin’deki yüzde 1’lik bir fiyat hareketi, altcoin’lerde yüzde 2-3’lük bir hareket yaratabilmektedir. Bu durumu ölçmek ve değerlendirmek için, kripto paralarda beta katsayısı formülü kullanılabilir. 

Volatilite Neden Önemlidir? 

Piyasalarda volatilite, yüksek oynaklık demektir ve bunun en önemli nedeni belirsizliktir. Belirsizliğin olmadığı bir piyasada, kripto para ve hisse senedi gibi varlıklar bir fiyat dengesine kavuşur. Volatilitenin düşük olduğu bir piyasa, daha sağlıklı finansal koşulların oluştuğu bir piyasa olarak nitelendirilir ve yatırımcılar tarafından tercih edilir. Volatilitenin, VIX korku endeksi ile ilişkilendirilmesinin nedeni, belirsizliğin yatırım dünyasında negatif bir algısı olmasıdır. Piyasadaki sert yükseliş ve düşüşler, spot piyasada yarattığı etkinin ötesinde, vadeli işlem piyasasında da birçok yatırımcının likidite olmasına neden olduğu için, yatırımcıların uzaklaşmasına neden olabilmektedir. 

Volatilite Yükselirse Ne Olur?

Volatilitenin yükselmesi, VIX endeksi ya da göreceli volatilite endeksi gibi verilerden yola çıkılarak takip edilebilir. Volatilitenin yükselmesi, dolaylı olarak korku endeksini de yükselten bir durum olduğu için, yatırımcıların piyasa enstrümanlarından uzaklaşmasına yol açabilir. Panik satışlarının en yoğun olduğu dönem, volatilitenin yüksek olduğu dönemdir. Bu nedenle volatilitenin artması ve korku endeksinin yükselmesi, piyasalar açısından negatif bir durumdur. Buna ek olarak, volatil bir piyasada kısa vadeli alım satımlarla kâr elde etmek, hem spot piyasa hem de vadeli işlemler piyasasında daha kolay olmaktadır. Bu anlamda bazı yatırımcılar, yüksek volatilliğe sahip olan piyasaları tercih etmektedir.