İnternet, insanlık tarihini değiştiren en önemli devrimlerin içinde yer alıyor. Web ekosisteminin kendi içindeki dönüşümleri ise farklı deneyimler yaratan özellikler barındırıyor. Web 3.0 kavramı, merkeziyetsiz ve demokratik bir internet evreni anlamına gelmektedir. Web 3.0 kavramının neleri ifade ettiğini bilmek için, Web 1.0 ve Web 2.0’ın hangi dönemde geldiği ve hangi yenilikleri getirdiği bilinmelidir. İnternet deneyimi, evde kullanılabilen kişisel bilgisayarların yaygınlaşması ile milyarlarca insanı kapsayan bir evren yaratmayı başarmıştır. Web 1.0, internetin ilk dönemlerindeki statik, yani içeriği değiştirilemeyen web sitelerini ifade ederken, 2000’li yılların başında ortaya çıkan Web 2.0 kavramı ise okuyucuların, insanların da katkı sağladığı, kendi içeriklerini üretebildiği bir internet ortamı sunmuştur. Web 3.0 ise, tamamen merkeziyetsiz ve sansürlenemez bir web felsefesini barındırmaktadır.

Web 3.0 ifadesi ilk kez Barners-Lee tarafından hazırlanan bir makalede ele alınmıştır. İnternet ortamında merkeziyetsiz bir yaklaşım, bir otoriteye ihtiyaç duymadan istenen herhangi bir şeyi yayınlamak anlamına gelmektedir. Kodların geliştirme süreci ise açık kaynaklı ve herkesin gözü önünde olmalıdır. Web 3.0 kavramı sonrasında ise 2014 yılında Gavin Wood tarafından kullanılmıştır. Ethereum’un arkasındaki yazılım dili Solidity’nin mucitlerinden Wood’a göre Web 3.0, blokzinciri ve yapay zeka gibi kavramlarla iç içe bir internet felsefesidir. 

NFT, metaverse gibi konseptleri içinde barındıran Web 3.0 dünyası blokzinciri altyapısı üzerinde inşa edilmiş birçok proje barındırmaktadır. Web 3.0 coinleri olarak da adlandırılan bu projeler, merkeziyetsiz internet deneyiminin bir parçası olmak isteyenler için farklı deneyimler sunmaktadır. Popüler Web 3.0 projeleri içinde Sapien ve Steemit, sosyal medya odaklı Web 3.0 projeleridir. Sapien bir sosyal haber platformu olarak öne çıkarken Steemit ise Reedit benzeri bir Web 3.0 girişimidir. Sigorta ve bankacılık, müzik ve video, sosyal ağ ve çalışma yaşamına dair yenilikçi hizmetler barındıran Web 3.0 projeleri henüz birkaç yıllık geçmişe sahip olsa da kullanım alanını ve kullanıcı sayısını arttırmaktadır.

Web 3.0 Nedir?

Semantik web olarak da adlandırılan Web 3.0 ekosistemi, yapay zekanın, blokzincirinin ve nesnelerin internetinin entegre edildiği bir web ortamıdır. Web dünyasının, Web 3.0 formatının teknoloji dünyasında çok ön plana çıkmasının nedeni ise blokzinciri teknolojisi ve kripto paraların kazandığı yaygınlıktır. Bankacılık ve finansın tanımı dijital para birimleriyle değişirken, DAO yapıları ile sivil toplum örgütlerinin ve kurumların önemli bir değişime girmesi, Web 3.0’ün daha kapsamlı bir şekilde gelmesi olarak yorumlanmıştır. 

Web 3.0 temel fikir yapısı internette merkeziyetsiz bir yapı kurmaktır. Web 3 projelerinin hedefi de, bir şirkete ya da merkeze bağlı kalmadan internette deneyim elde etme vizyonuna dayanmaktadır. Örnek vermek gerekirse popüler sosyal medya platformu Twitter, paylaşımlarını uygun görmediği kişilerin hesaplarını kapatabilmektedir. Bu kullanıcılar arasında ABD eski başkanı Donald Trump dahi yer almaktadır. Bununla birlikte Dropbox’ta verilerini depolayan bir kişi, şirketin uygun görmediği politikalar kapsamında değerlendirilirse aldığı hizmet durdurulabilir. Web 3.0 projeleri ise bir merkeze bağlı olmadığı için, bu gibi müdahale ve sansürlere kapalıdır. 

Metaverse ve NFT, son dönemin en çok konuşulan projeleri içinde yer almaktadır ve metaverse evreninin ya da NFT’lerin en önemli yanı sansürlenemez ve merkeziyetsiz bir yapı barındırmasıdır. Blokzinciri üzerinde geliştirilmiş projelerin sahip olduğu merkeziyetsiz konsept, kullanıcıları özgür kılmaktadır. Web 2.0 projelerinin merkezi sunucularda barındırılması bir merkeziyetsizlik problemidir, Web 3.0 projeleri ise blokzincirleri üzerinde çalışır ve tüm müdahalelere kapalıdır. 

Web 3.0 Kurucusu Kimdir?

Web 3.0 kavramı, merkeziyetsiz-demokratik internet erişimi alanında çalışmalar yapmış birçok kişinin desteği ile doğmuştur. Bu nedenle Web 3.0 kurucusu kim ya da Web 3.0 kime ait gibi bir sorunun yanıtı yoktur. Bununla birlikte Web 3.0 kavramını ilk kez ortaya atan isimlere bakıldığında, 2001 yılında yayınladığı bir makalede semantik web ifadesini ilk kez kullanan Berners-Lee’den söz edilmelidir. Öte yandan, Bitcoin’in ardından piyasa değeri en büyük kripto para projesi olan ve katman 2 yapısı ile birçok projenin geliştirilmesine olanak tanıyan Ethereum ağının kurucularından Gavin Wood da,  Web 3.0 tartışmalarında önemli bir isimdir. Wood, 2014 yılında Web 3.0 ve demokratik-merkeziyetsiz internet ifadelerine yer vermiştir. Ethereum projesinin bir dünya bilgisayarı olma hedefi de buradan gelmektedir. 

Web 3.0 Özellikleri Nelerdir?

Web 3.0, kendinden önce gelen Web 2.0 kavramından farklı olarak internet üzerindeki tüm ürün ve hizmetlere, servislere erişimin daha demokratik ve merkeziyetsiz bir yapının hakim olduğu bir alandır. Web 2.0 sosyal medya platformları ile dünyada internete erişimi olan herkese paylaşım yapma hakkı tanımıştır ve bu önemli değişimler yaratmıştır. Web 3.0 ise, Web 2.0’dan farklı olarak tamamen demokratik bir yapı içermektedir. Bununla birlikte Web 3.0’ın teknik olarak en önemli özelliği blokzinciri teknolojisi üzerinde geliştirilmesidir. Blokzinciri üzerinde geliştirilen Web 3.0 araçları bir merkezi sunucuda barınmaz. Ethereum ya da farklı blokzincirleri üzerinde yer alan projeler, bu yönüyle merkeziyetsizdir ve herkesin erişimine açıktır. 

Web 3.0 projelerinin tamamı bir blokzinciri teknolojisine dayandığı için projelerin kendi token’leri mevcuttur. Bu token’ler ilgili projeye giriş, bir ürün ya da hizmet satın alma için kullanılabilir. Aynı zamanda kripto para borsalarında Web 3.0 projeleri yatırım ve değer saklama amacıyla da tercih edilebilir. Web 3.0 tokenlerini kullanarak bir Web 3.0 projesine, uygulamasına girmek için Web 3.0 cüzdanı en önemli araçlardan biridir. Benzersiz, anonim bir adrese sahip olan bu cüzdanlar Metamask ya da Trustwallet gibi cüzdan platformlarında barınmaktadır. Bu adreslerle giriş yapılabilen metaverse ya da diğer Web 3.0 projelerinde tüm etkileşimler token’ler ile gerçekleşir. 

Web 3.0 Avantajları Nelerdir?

Merkeziyetsiz mimari, günümüzde en gelişmiş teknolojilerle entegre olan bir yapıdadır. Web 3.0, metaverse konsepti ile sanal gerçeklik deneyimi ile farklı bir dünya yaratırken, blokzinciri yapısı ile de yeni nesil finansa adapte bir sistemdir. Web 3.0’ın merkezi sunucular yerine blokzinciri üzerinde yer alması, herhangi bir şirket ya da kurum tarafından sansürlenemez bir yapı sunmasını sağlamaktadır. 

Token tabanlı bir ekonomiye sahip olan Web 3.0, ABD doları ya da Türk lirası gibi itibari paraların kullanıldığı bir alan değildir. Herhangi bir internet kullanıcısının metaverse yani sanal evrenlere girmesi, burada bir etkileşime girmesi için Web 3.0 metaverse coinleri kullanması gerekmektedir. Sosyal ağ ya da web tarayıcı gibi farklı ihtiyaçlar için de, Web3 coinleri ihtiyaç duyulan işlemleri yapmayı sağlamaktadır. Web3 cüzdanları ile erişilebilen bu projelerde, Web 2.0’da olduğu gibi mail, telefon ya da doğrulama onayı söz konusu değildir. Bu da, Web 3.0 ekosisteminin çok daha gizlilik odaklı bir yapı barındırdığını göstermektedir. 

Web 3.0 Projeleri Nelerdir?

İnternet üzerinde, merkeziyetsiz bir yapıya sahip olan Web 3.0 projeleri, internet deneyimini daha özgür bir noktaya taşımıştır. Bu anlamda Web 3.0 projeleri incelendiğinde, hemen tüm ihtiyaçlara hitap eden birçok proje olduğu görülebilir. Geliştirilmeye devam eden ve Web 3.0 coinlerin yer aldığı en iyi Web 3.0 uygulamaları şu şekildedir:

Filecoin: Dosya depolama teknolojisinde, bulut sistemlere blokzinciri odaklı bir alternatif olarak doğan Filecoin, dosyaları blokzincirinde depolama modeli sunmaktadır. Kullanıcılar için merkezi sunuculara bir alternatif içeren Filecoin, depolama alanı sunarak gelir elde etmek isteyenlere de hitap etmektedir. 

Audius: Audius, Spotify benzeri bir servis olmasına karşın blokzinciri üzerinde barındırılan merkeziyetsiz bir sistemdir. Sanatçıların ve hayranların ses içeriklerini yayınlaması, erişmesini kolaylaştıran platform, merkeziyetsiz bir müzik akış modeline sahiptir. 

Zcash: Web 3.0 coin list içinde yr alan Zcash, amacı gizlilik odaklı bir ödeme modeli sunmaktadır. Proje Bitcoin ile aynı kod tabanı üzerinde inşa edilmiştir. 

Web 3.0, Kripto Para ve Blockchain

Web 3.0 ekosisteminin ihtiyaç duyduğu merkeziyetsizlik blokzincirine dayanmaktadır. Kripto paraların öncüsü olan Bitcoin’le birlikte doğan blokzinciri teknolojisinin Web 3.0 ile olan güçlü ilişkisi, Web 3.0 ekonomisinin kripto paralara dayanmasını sağlamıştır. Anlamsal internet, sanal gerçeklik ve yapay zeka gibi konseptleri barındıran Web 3.0, blokzinciri temellidir. Kripto paralar ise, Web 3.0 ortamında girilen bir etkileşimde ya da yaşanan bir deneyimde en önemli noktadadır. Bir metaverse evrenine giriş yaparken, web 3.0 cüzdanı kullanılmaktadır. Metaverse üzerinde bir dijital öğe satın alırken ya da NFT satışa çıkarırken, ilgili ağın kripto parası, token’i kullanılmaktadır. Bu nedenle Web 3.0 evreninin gelişimi kripto parayı destekleyen bir durumdur, kripto para piyasasının gelişimi ise Web 3.0’ün gelişimi için önemli bir faktördür.

Web 1.0, Web 2.0 ve Web 3.0 Arasındaki Farklar Nelerdir?

İnternetin doğuşu ve evrimi, kullanıcıların içerik üretimine katılması ya da internet sitelerinin kullanım yapısı ile ilişkilidir. Web 1.0 kavramı içeriklerin statik olduğu 1990’lı yıllarda kullanılmıştır. o dönemde herhangi bir hizmetle ve ürünle ilgili geliştirilen siteler statik içeriğe sahipti ve kullanıcılar bu sitelerde yorum yazma gibi seçeneklere sahip değildi. 

Web 2.0 kavramı, 2004’ten itibaren teknolojinin gündemine girmiş bir kavramdır. Bu dönemde Youtube, Facebook ve Twitter gibi platformlarda insanlar kendi içeriklerini üretme, bu içeriklerden gelir elde etme gibi fırsatlar edinmişlerdir. Bununla birlikte bu platformların tamamının merkezi sunucularda barınması ve şirket politikaları doğrultusunda yönetilmesi merkeziyetsizlik ve sansür sorunlarını doğurmuştur.

Web 3.0 kavramı, 2020’li yıllarla birlikte gündeme gelmiştir. Kullanıcıların, giriş yaptıkları sitelerde herhangi bir merkeze bağlı kalmadan etkileşime girebildikleri Web 3.0 ekosistemi nesnelerin interneti, yapay zeka, sanal gerçeklik ve kripto para teknolojileri ile iç içe bir ortam yaratmaktadır. 

Web 3.0 Hangi Tarihleri Kapsar?

Web 3.0 gelişimi son yıllarda hızlanan bir kavram olmuştur. Teknik olarak Web 3.0’ün inşası blokzinciri teknolojisinin gelişimi ile yakından ilişkilidir. Kripto para sektörü ise 2009 yılında Bitcoin’in ortaya çıkmasıyla doğmuştur. Bununla birlikte Web 3.0 kavramını sektörden ilk kullanan kişi, Ethereum kurucularından Gavin Wood olmuştur. Web 3.0 ifadesi 2014 yılında bir etkinlikte kullanılmış olsa da, Web 3.0 projelerinin geliştirilmesi 2020 yılına yakın gerçekleşmiştir. 

Merkeziyetsiz internetin en önemli araçlarından NFT ve metaverse projelerinin 2020’li yıllarda hızla artması, Web 3.0 için bu yılları önemli kılmıştır. Web 3.0 metaverse, NFT, yapay zeka ve birçok yenilikçi teknolojik kavram ile ilişkilidir. Web 3.0 özellikleri, yenilikçi teknolojilerin entegrasyonu ile birlikte şekillenmeye devam etmektedir. Web 3.0 destekleyen coinlerin sayısı arttıkça, teknoloji dünyası ile Web 3.0’ın adaptasyonu artmaktadır. 

Web 3.0 Tokenleri Nelerdir?

Web 3.0 ekosisteminde geliştirilmiş projelerin token’leri, Web 3.0 coin ya da token’leri olarak adlandırılabilmektedir. Bir metaverse projesi ya da merkeziyetsiz finans borsasının yerel token’i, Web 3.0 token’i olarak adlandırılabilir. Web 3.0 coinleri Binance ve diğer borsalarda görülebildiği gibi, Web 3.0 coinmarketcap gibi platformlarda da son projeleri ile takip edilebilir. Günümüzde en popüler Web 3.0 tokenleri şu şekildedir:

• Chainlink (LINK)
• Filecoin (FIL)
• Theta Network (THETA)
• Helium (HNT)
• The Graph (GRT)

Web 3.0 Coinleri Nelerdir?"

En iyi web 3.0 coinleri, merkeziyetsiz internete odaklanmış kripto para projelerine yatırım yapmak isteyenlerin araştırdığı konular içindedir. Web 3.0 ne demek sorusunun yanıtı bir merkeze, sunucuya bağlı olmayan özgür web projeleri olarak açıklanabilirken, Web 3.0 teknolojisinin özellikleri hızlı bir değişim içinde devam etmektedir. Piyasa değerine göre en yeni Web 3.0 coinleri şu şekildedir:

• Basic Attention Token (BAT)
• Loopring (LRC)
• Kadena (KDA)
• Ethereum Name Service (ENS)
• Audius (AUDIO)

Bu coin’lere ek olarak, Web 3.0 dünyasının odak noktasında yer alan metaverse alanında Decentraland (MANA) ve The Sandbox (SAND) de önemli Web 3.0 coin’leri arasında gösterilmektedir.